11 janeiro 2012

a.d. IV Id Jan (10 de Janeiro)

Die quarto ante idus Januarias - Martis die

ou

Ante diem quartum idus Januarias

Nota: idus, como nonae e calendae, é feminino --donde Januarias


Efeméride do dia: César atravessa o Rubicão (49 AC)

A guerra civil que se seguiu, entre os partidos de César e Pompeio, durou três anos e acabou com a vitória de César após a batalha decisiva de Farsália.

Notas:
a) na frase alea jacta est, alea é nominativo singular (1ª declinação, feminino), embora se costume traduzir por "os dados";

b) Em geral as palavras da primeira declinação (tema em a) são femininas. Há várias excepções: agricola (lavrador), incola (habitante), poeta (poeta), nauta (marinheiro)...

Tema: radical + vogal temática
rosa -- *ros_ a

O tema em a da 1ª declinação chama-se tema puro, por não ter desinência no nominativo.

Notas:
a) No tema em a, a vogal final do nominativo e do vocativo singulares são breves enquanto a do ablativo é longa
b) A terminação em ae é sempre longa (ditongo)
c) o m final do acusativo singular (desinência) aparece em todas as declinações excepto o neutro dos temas em i ou u
d) a vogal final do acusativo plural é longa em todas as declinações excepto nas palavras neutras
e) o plural português vem do acusativo (caso etimológico)

Os adjectivos ditos da 1ª classe têm o feminino com tema em a
Ex: bonus, bona, bonum (masculino, feminino, neutro)

Os adjectivos declinam-se como os substantivos e concordam com o substantivo que qualificam:
Exemplos:

rosa rubra (rosa vermelha) declina-se:

N rosa rubra rosae rubrae
V rosa rubra rosae rubrae
Ac rosam rubram rosas rubras
G rosae rubrae rosarum rubrarum
D rosae rubrae rosis rubris
Ab rosa rubra rosis rubris

Nota: de rubra provém, além de rubro, rubor,... a palavra rubrica; rubrica terra era uma argila que servia para fabricar tinta vermelha usada para escrever títulos, cabeçalhos, etc.

Outro exemplo:
aurea corona (coroa de ouro) declina-se:

N aurea corona aureae coronae
V aurea corona aureae coronae
Ac auream coronam aureas coronas
G aureae coronae aurearum coronarum
D aureae coronae aureis coronis
Ab aurea corona aureis coronis

Da mesma forma se declinam:

clara regina (rainha ilustre)
parva insula (pequena ilha)
prouida formica (formiga previdente)
cicada pigra (cigarra preguiçosa)
rana inquieta (rã agitada)
gallina insana (galinha louca)
laboriosa aranea (aranha trabalhadora)
alta ciconia (cegonha alta)
capella impauida (cabrinha destemida)








Sem comentários: